Nieodpowiednia dieta i styl życia powodują, że w krajach wysokorozwiniętych coraz więcej osób cierpi na zaparcia. Gdy potrzebny jest środek przeczyszczający, najczęściej sięgamy po sprawdzone i znane od dawna środki roślinne, takie jak suszone śliwki, kora kruszyny czy korzeń rzewienia. Ale ostatnio coraz częściej stosujemy senes – naturalny lek na przeczyszczenie. Dlaczego warto spróbować właśnie tej rośliny leczniczej?
Senes zyskuje na popularności, ponieważ jest bardzo skuteczny i łatwy w stosowaniu. Ten lek zawdzięczamy Arabom, którzy wprowadzili go do lecznictwa w X–XI wieku. Polecał go również wielki lekarz średniowiecza, Awicenna (XII wiek). Nazwa senes pochodzi od łacińskiej nazwy Cassia senna, czyli strączyniec.
Surowcem farmaceutycznym w przypadku tej rośliny są liście oraz owoce w postaci dużych strąków. Zarówno liść, jak i owoc posiadają monografię Farmakopei, ESCOP i WHO. Jest to dobrze przebadany surowiec. Do produkcji leków najczęściej wykorzystuje się liście, które są najtańszą częścią rośliny. Liście senesów wąskolistnego i ostrolistnego zawierają nie mniej niż 2,5% glikozydów antracenowych (sennozydów A, B, C, D), pochodne aloe-emodyny, reiny, związki śluzowe, flawonoidy. W strąkach senesu antrazwiązków jest więcej – nawet do 4%. To właśnie sennozydy są grupą związków biologicznie czynnych, które decydują o właściwościach i zastosowaniu tego surowca.
Mechanizm działania sennozydów
Bakterie jelitowe rozkładają glikozydy antracenowe do antrachinonów (i cukrów). Produktem degradacji jest reinoantron, który działa przeczyszczająco. Mechanizm działania to zarówno zwiększenie wydzielania wody do jelita, jak i pobudzanie skurczów okrężnicy, co przyspiesza przesuwanie się mas pokarmowych. Cały proces trwa kilka godzin, dlatego wygodnie jest zastosować senes wieczorem, oczekując wypróżnienia w godzinach porannych. Sennozydy są wydalane z moczem i kałem, tylko w niewielkich ilościach wchłaniają się do płynów ustrojowych. Potwierdzono, że związki antranoidowe są genotoksyczne i mogą działać karcynogennie, ale w bardzo wysokich dawkach, wielokrotnie przewyższających te występujące po przyjęciu leków z senny.
Warto podkreślić, że liście senesu charakteryzują się szybkim (w porównaniu z innymi surowcami antronowymi) działaniem: 6–8 godzin.
Jak stosować senes?
Wieczorem wypić napar z liści – 1 łyżka na ¾ szklanki gorącej wody. Najlepiej skorzystać z gotowych saszetek do zaparzania i stosować je dokładnie z zaleceniami producenta, aby nie przekroczyć dozwolonej dziennej dawki sennozydów (20–30 mg na dobę).
Senes na zaparcia
U osób zdrowych zaparcia powstają wskutek niewłaściwej diety, dlatego oprócz terapii sennozydami zaleca się wprowadzenie większej ilości owoców i warzyw, zwłaszcza tych dostarczających błonnika pokarmowego.
O czym warto pamiętać?
Przeciwwskazaniem do stosowania senesu są: stany zapalne wyrostka i jelit, niedrożność jelit, owrzodzenia, niewydolność nerek, okres ciąży i karmienia (sennozydy przenikają do mleka matki). Po zastosowaniu senesu pacjenci często zgłaszają objawy niepożądane, takie jak kurcze czy bóle brzucha. Uwaga: stosowanie przeczyszczających herbatek z senną razem z diuretykami może obniżyć poziom potasu i powodować zaburzenia rytmu serca.
Senesu nie można stosować zbyt długo, ponieważ organizm łatwo się przyzwyczaja i następuje tzw. rozleniwienie jelit. Za duża dawka senesu może spowodować biegunkę, utratę wody i soli mineralnych z organizmu (hipokaliemia).